• Zentral anarkosindikalistak "gobernu zentralaren eta itunaren sindikalismoaren jokaldia" salatu du, "2012ko eta 2010eko erreformak ez indargabetzeko"
• "Lantokian ezarrita dagoen sindikalismo independente eta borrokalari bakarra izango da hobekuntzak lortzeko gai", nabarmendu du CNTk.

PSOEk eta UPk 2019. urtearen amaieran egindako Gobernu Akordioak berariaz honela zioen 1.3 atalean: «Lan-erreforma indargabetuko dugu». Baina, PSOEk langileei egindako traizioen enegarrenean, oraingo honetan UPk lagunduta, 2012ko erreformaren ukitu kosmetiko hutsa egitea erabaki du. Hala ere, eta horrelako bidegabekerietarako, erabateko estaldura mediatikoa duenez, eskuin muturretik hura babesten duten «progres» bitartekoetaraino (Publikoa, eldiario.es, etab.), lan-arloko aldaketa bat egitea erabaki du Gobernuak, eta aldaketa horren alde egin du.

Ez da harritzekoa CEOEk hitzartutako lan-erreforma berria agurtu izana, bere ustez «egungo lan-eredua sendotzen duelako», «Enpresen moldagarritasuna bermatzen duten barne-malgutasuneko mekanismoak bere horretan mantentzen dituelako».

1. KONTRATUEN BEHIN-BEHINEKOTASUNA USTEZ ALDATZEA

Esan daiteke lau lan-kontratu mota nagusi daudela Espainian: mugagabea, aldi baterakoa, prestakuntzarako eta praktiketarako. Gobernuak «saldu» nahi duen ideia da mugagabeak ez diren kontratuak egiteko aukera oso murriztuta geratuko dela lan-erreformaren ondoren. Kontakizun horren arabera, lan-harremanaren izaera mugagabea izango da araua, salbuespenak salbuespen. Baina azkenean hori ez da horrela.

Egia esan, Gobernuak patronalaren sinadura lortzeko egin duena obra edo zerbitzuagatiko modalitatea ezabatzea baino ez da, eta produkzioaren zirkunstantziengatik behin-behinekoari eustea (zereginak pilatzeagatik edo eskaera gehiegi egiteagatik) aldaketa txikiren batekin, bi azpimota sartzen baitituzte. Orain, enpresek aldi baterako modalitate horretara jo ahal izango dute, lehenik eta behin, noizbehinkako eta aurreikusi ezinezko gehikuntza bat gertatzen denean eta, enpresaren jarduera normala izan arren, aldi baterako desoreka eragiten duten gorabeherek enplegu egonkor erabilgarriaren eta beharrezkoa denaren artean, gehienez 6 hilabeteko iraupenarekin, 6 gehiago luzatu ahal izango dena hitzarmen kolektiboak hala ahalbidetzen badu. Baina, horrez gain, aldi baterako kontratu mota hori sinatu ahal izango da noizbehinkako egoerei erantzuteko, baita aurreikusi badaitezke ere, eta gehienez 90 eguneko iraupena izango du urte naturalean.

Azken batean, behin-behineko kontratua birformulatzen dute, zereginak pilatzeagatik edo eskaera gehiegi egiteagatik, ia berdin uzteko.

Txalotzeko modukoa al da 90 egunera murriztutako aldi baterako kontratu mota zehatz bat sortzeko berrikuntza, legedian aurrerapenen bat dakarrelako? CCOOren Ekonomia Kabinete Konfederalak egindako Enpleguaren ezegonkortasunaren kostu ekonomiko eta sozialak txostenaren arabera, aldi baterako 4,4 milioi soldatapeko urtean 20,3 milioi kontratu baino gehiago banatzen dira (4,61 kontratu pertsonako, aldi baterako kontratuarekin eta urte batez bestekoarekin), eta horrek aldi baterako kontratuen batez besteko iraupena 80 egunekoa izatera iristen ez dena ematen digu.

Horregatik, kontuan hartzen badugu aldi baterako kontratu gehienek kontratu horien gehieneko iraupen gisa ezarri diren 90 egun horiek baino gutxiago irauten dutela, arauak gutxieneko eragina izango du lan-merkatuan. Are gehiago, aurreikusitako iraupena 90 egunetik gorakoa den kasuetan, lan-harremanaren azkentzea aurreratzea ekar dezake, kontratua mugagabe bihurtzea saihesteko modu gisa, eta, beraz, erreformak Espainiako lan-merkatuaren ezaugarri den laneko errotazio-tasa oso handia sustatzen baino ez luke lagunduko.

Azken finean, PPren lan-erreformaren funtsa (kaleratzearen kostua) ukitzen ez dela uste badugu, aldi baterako kontratu bat mugagabe bihurtzearen ondorioa ere ez litzateke hain larria izango enpresaburuarentzat; izan ere, 120 egun lanean daramatzan langile mugagabe bat kaleratzeak, demagun, 11 eguneko soldata ordaintzeko beharra baino ez dakar, eta horrek esan nahi du kontratua indarrean dagoen bitartean ez dela %10era iristen gainkostua.

2. ZERBAIT ALDATZEN AL DA PRAKTIKALDIKO KONTRATUETAN?

Praktikaldiko kontratuari dagokionez, berdin erregulatzen da. Araua da, oraindik ere, ikasketak amaitu eta hurrengo bost urteetako epea dagoela. Berrikuntza bakarra hauxe da: indarreko legediaren arabera, kontratu mota hori ezinduekin egin ahal izango da, praktikak egiteko titulu akademikoa lortu eta zazpi urtera arte, eta iraupen hori seira jaitsiko da gobernuaren proposamenean.

3. BADIRUDI PRESTAKUNTZARAKO KONTRATUA ALDATU ETA OKERTU EGITEN DELA

Orain arte, praktikaldiko kontratu bat egiteko behar den titulaziorik ez duten 16 eta 25 urte bitarteko gazteak kontratatzeko aukera bazegoen ere, gobernuaren erreforman aukera hori 16 eta 21 urte bitarteko gazteei murrizten zaie arau gisa (salbuespenak daude).

Laburbilduz, prestakuntzarako kontratua aldi baterakoa denez eta kontratu komun bati lotutako langileak dituen eskubideak murrizten dituenez, positibotzat jo behar da kontratu-mota hori hitzartzeko gehieneko adina 25 urtetik 21 urtera jaistea, bai eta ohiko iraupena hiru urtetik bi urtera jaistea ere; hala ere, negatibotzat jo behar da gutxieneko iraupena gaur egun urtebetetik sei hilabetera igarotzea, eta, era berean, gutxieneko prestakuntza %25era murriztea.

4. KONTRATU MUGAGABEA: MODALITATEEN BATERATZEA, PROPAGANDA ETA BESTERIK EZ

Kontratu mugagabeari dagokionez, Gobernuaren alderdi mediatikotik ideia hau saldu nahi da: langileen Estatutuaren idazketa berritik aurrera, arau gisa, kontratuak mugagabeak izango dira, eta aldi baterakoak aldi baterako kontratuaren modalitateren batean sartzen direnak soilik izango dira berariaz, eta, bereziki, mugagabeak izango dira sasoiko lanpostuak betetzeko egiten diren kontratuak (ostalaritza, Gabonetako kanpainak, etab.). Hala ere, esan beharra dago, legezkotasunari dagokionez, hori horrela dela, eta, beraz, ustezko berrikuntza bolbora deskubritzeko moduko zerbait izango litzateke.

Gobernuak proposatzen duen kontratu berriak bi modalitate horiek hartuko lituzke, eta honako hauek hitzartu ahal izango lirateke: «Sasoiko lanak edo sasoiko produkzio-jarduerei lotutakoak egiteko, izaera hori ez duten baina data zehazgabea duten lanak egiteko, bai eta azpikontratatutako zerbitzuak emateko lanak egiteko ere, kontrata komertzialak edo administratiboak egikaritzearen esparruan, baldin eta, aurreikusteko modukoak izanik ere, jarduera horren parte ez badira, eta kontrata horiek enpresaren parte badira»

5. ZERBAIT ALDATUKO AL DA AZPIKONTRATAZIOAN?

Enpresek beste konpainia batzuen zerbitzuak eska ditzakete, ekoizpen-prozesua osatzen duen jardueraren zati bat egin dezaten, kanpoko enpresa bati zereginak enkargatuz (azpikontratazioa edo outsourcing). Berriro ere, enpresa-interesak nagusitu dira: azpikontratatutako langileen erreferentzia kasuan kasuko jardueraren sektoreko hitzarmena izango da, baina mendeko enpresak hitzarmen propioa badu, hitzarmen hori aplikatuko da. Hori bai, hitzarmen sektorialaren prebalentzia soldaten aldean hitzartu denez, praktikan sektoreak markatuta jarraituko lukete. Enpresak ezingo luke beheranzko jokorik egin ordainsariekin, baina ez da gauza bera gertatzen beste lan-baldintza batzuekin (lanaldiak, ordutegiak, aparteko orduen konpentsazioa edo ordainketa, etab.).

6. KALERATZEAGATIKO AURREKO KALTE-ORDAINAK EZ DIRA BERREZARTZEN, ETA IZAPIDE-ALDIKO SOLDATAK EZ DIRA ITZULTZEN

Negoziazioen hasieratik bagenekien hori, ez baita inoiz mahai gainean egon 2012ko PPren lan-erreformak murriztu zituen kaleratzeengatiko kalte-ordainak berrezartzea. Gogora dezagun, 2012ra arte, bidegabeko kaleratzeengatiko kalte-ordainak 45 egunekoak zirela lan egindako urte bakoitzeko, 42 hileko mugarekin, eta enpresak, berriz onartzearen aurkako kalte-ordaina aukeratzen zuenean ere, kasu guztietan ordaindu behar zituela izapidetze-soldatak. 2012ko lan-erreformarekin, kalte-ordain horiek urteko 33 eguneko soldatara murriztu ziren, 24 hilabeteko mugarekin, eta izapide-aldiko soldatak desagertu egin ziren enpresak kalte-ordainaren alde egiten zuenean.

Hala, badirudi ezkerreko koalizio-gobernuarentzat enpresen kostuen murrizketa handia ez dela aurreko lan-erreformaren alderdi kaltegarrienetako bat. Kaleratzea PPk utzi zuen bezain merkea izaten jarraitzen du, baina ez dira ausartu patronalarekin negoziatzen hastean.

Horrez gain, izapideko soldatak kentzeak greba orokorra eragin zuen 2002ko ekainaren 20an, PPk gure legedian lehen aldiz sartzeko lehen saiakera huts egin zuenean, eta 2012an bi greba orokor egin ziren (martxoaren 29koak eta azaroaren 14koak), biak ere lan-erreformaren aurka, erreforma hori kentzea funtsezko osagaia baitzen. Orain, ordea, badirudi CCOOk eta UGTk ontzat ematen dutela atzo onartezintzat jo zutena, eta ezker politikoak PPren lan-erreformaren funtsezko alderdi hori santifikatzen du, agerian utziz zein endekapen-punturaino iritsi diren sistema sasi-demokratiko usteldutik bizi diren erakunde horiek guztiak.

7. KALERATZEA, MERKEA IZATEAZ GAIN, JUSTIFIKATZEKO OSO ERRAZA IZATEN JARRAITUKO DU

Era berean, ez dira ezeztatzen kaleratze kolektiborako eta arrazoi ekonomiko, tekniko, antolamenduzko eta ekoizpenagatiko banakako kaleratze objektiborako PPren lan-erreformarekin sartu ziren erraztasun izugarriak.

Gogora dezagun 2012ko erreformaren aurretik kaleratze kolektiboek administrazio-baimena behar zutela. PPk, kaleratze kolektiboko kausak errazteaz eta zabaltzeaz gain, administrazio-fasea ezabatu zuen. Horrela, langileen ordezkariekin kontsultatzeko epea akordiorik gabe amaitzen bazen, enpresak kaleratze kolektiboa ezar dezake, epaitegietan inpugnatzeko aukera bakarrik utzita. PSOE-UP Gobernuari ondo iruditu behar zaizkio eskubide-murrizketa horiek, ez direlako saiatu horiek aldatzen.

Gauza bera gertatzen da 2012ko erreformak kaleratze objektibo indibidualetarako sartutako erraztasunekin; izan ere, lan egindako urte bakoitzeko 20 eguneko kalte-ordaina soilik jasotzen dute, 12 hileko mugarekin: ez dira ukitzen eta ez da horretaz hitz egiten, kaleratzeko erraztasuna langile klasearentzat oso kaltegarria ez balitz bezala.

8. ETA ZER GERTATZEN DA PSOEK 2010EAN EGIN ZUEN LAN-ERREFORMAREKIN?

Lan-erreforma hori, Zapateroren Gobernuak 2010ean egin zuena, ez da aipatu ere egiten, isilbidez ontzat emanez, agian 2012ko PPren erreforma sakon eta kaltegarriena gure memoriatik ezabatuko duen itxaropenarekin.

Baina CNTk ez du ahazten: erreforma hartan, beste eskubide-murrizketa batzuen artean, bidegabeko kaleratzeagatiko kalte-ordaina urteko 33 egunekoa zen kasuak zabaltzen hasi zen (45 egunekoaren ordez), eta, ordura arte bezala enplegua sustatzeko modalitatean kontratatutakoei ez ezik, langabeziako zerrendetan 3 hilabete baino gehiago zituzten langileei ere zabaldu zitzaien, 31 eta 44 urte bitarteko langabetuei eta kontratu finkoa izan dutenei, baldin eta kontratu hori iraungi bazaie. Gainera, arrazoi ekonomikoengatiko kaleratze objektiboak errazteko bideari ekin zion, eta absentismoagatiko kaleratze objektiboa ezarri zuen.

9. FOGASAKO MURRIZKETAK ERE EZ DIRA UKITZEN

Lan-erreforman landu eta aldatu ez den gaietako bat Soldatak Bermatzeko Funtsaren araubide juridikoa da. Erakunde horrek ordaintzeke dauden soldaten zenbatekoa ordaintzen die langileei, baita kaleratzeagatiko kalte-ordainak ere, enpresak kaudimenik ez badu. Gaur egun, Espainia da enpresa-kaudimengabezien hazkunderik handiena duen herrialdea, eta horrek erakusten digu erakunde horren garrantzia; izan ere, askotan, erakunde hori arduratzen da langileei dagokiena ordaintzeaz.

2012. urtean, aldatu egin zen FOGASAk ordaindutako prestazioa kalkulatzeko sistema; hala, mugatu egin zen haren erantzukizunaren irismena, eta, horrela, nabarmen murriztu zen enplegatzailea kaudimenik gabe geratuz gero langileek erakunde horretatik jaso dezaketen kopurua.

Alde batetik, soldata gisa ordaindu beharreko gehieneko zenbatekoa murriztu egin zen, hau da, eguneko lanbide arteko gutxieneko soldataren hirukoitza (gehienez 150 egun) izatetik eguneko lanbide arteko gutxieneko soldataren bikoitza (gehienez 120 egun) izatera igaro zen.

Bestalde, FOGASAren erantzukizuna murriztu egin zen kaleratzeagatiko kalte-ordain gisa ordaindu beharreko zenbatekoari dagokionez. Horrela, kalkulu-oinarria LGSaren hirukoitzetik horren bikoitzera igaro zen.

Era berean, aldatu egin zen 25 langile baino gutxiagoko enpresentzat zegoen araubide berezia, eta, beraz, murriztu egin zen ordaindu beharreko zenbatekoa, baldin eta kontratua arrazoi ekonomiko, tekniko, antolamenduzko edo ekoizpeneko arrazoietan oinarritutako kaleratze baten ondorioz iraungi bada legezko kalte-ordainaren % 40, gehienez ere 8 eguneko soldatarekin, eta kontratu mugagabeei bakarrik eragingo die.

10. LAN-ERREFORMA ETA PENTSIOEN ERREFORMA: TRILERO-JOKOA

Azkenik, endekapen horren ginga gisa, pentsioekin gertatzen ari dena gogoratu behar da, Neolgiako beste kasu bat, non azken urteetako pentsioen erosteko ahalmenaren aurkako erasorik larriena errealitatea estaltzen saiatzen ari den hitz-jario batekin estaltzen ari den. Hain zuzen ere, joan den ostegunean, abenduaren 2an, José Luis Escrivá ministroak bultzatutako pentsioen erreforma onartu zuen Kongresuak. Lege horren arrazoi nagusietako bat pentsioak KPIren arabera eguneratzea da, baina tranpa disimulatu samarra du KPIaren kalkulua egiteko orduan.

Betidanik erabili den formula KPI metatua edo urte artekoa da, bizitzaren kostua zenbat handitu den adierazten duena. Baina Gobernuaren, boterearen zerbitzura dauden bi sindikatuen eta patronalaren arteko pentsioen itunak beste formula bat aukeratu zuen: aurreko 12 hilabeteetako urteko batez besteko KPIa, eta horrek erosteko ahalmenaren % 3ko galera esan nahi du hemen eta orain. Izan ere, urteko KPIa % 5,5ekoa bada ere, pentsioak % 2,5 baino ez dira igoko. Horrela, pentsioak KPIaren arabera igotzen dira, baina KPIa orain arte bezala kalkulatzeari uzten zaio, pentsiodunen patrikei egindako eraso hori estaltzeko.